Wednesday, January 29, 2014

द्विभाषिक क्षणिका/ चश्मा /उम्मीद

() चश्मा

डोळे झाले माझे अधू
दिखती नहीं है दिल्ली.

मिळेल कुठे तो जादूचा चश्मा
दिखाए मुझे जो लालकिला.

() उम्मीद

झाले शरीर जरी म्हातारे
दिल अभी जवान है.
वरेल का मला ती षोडसी
उम्मीद अभी कायम है

Tuesday, January 28, 2014

पांढर धुकं काळ धुकं

आज नेहमीप्रमाणे सकाळी ७.३० वाजताची ७४० घेतली. रस्त्यावर धुकं पसरलेलं होत. दिल्ली केंटचा भागात वस्ती विरळ असते, त्या मुळे रस्त्यावर धुकं ही जास्ती दाट होत. धुक्याचा रंग जवळपास काळाच होता त्या मुळे २०-२५ मीटर पुढचे दिसत नव्हते. एक प्रकारची उदासी वातावरणात पसरलेली होती. एसी बसच्या खिडकीतून धुकं बघता-बघता बालपणाचे दृश्य डोळ्यांसमोर तरंगले. धुकं तेंव्हा ही पडायचं पण रंग मात्र पांढरा शुभ्र असायचा. धुक्याच्या परद्याला भेदून सूर्याची सोनेरी किरणे अंगावर पडायची तेंव्हा मन प्रसन्न व्हायचं. कधी-कधी धुक्यात सप्तरंगी इन्द्रधनु ही दिसायचे. पण आज सूर्याची सोनेरी किरणे ही काळपट वाटत होती. आज डोक्यावरचे सर्व केसं पांढरे झाले, अस्थमा, हृदयरोग इत्यादी ही. कदाचित धुक्याच आणि सुख-सुविधा (भोग) याचं ही नात आहे. मुफ्त मिळणार पांढर धुकं सोडून आपण भरपूर किंमत मोजून काळ धुकं विकत घेतो आहे. पण हे कितपत चालणार.???

शुभ्र पांढर धुकं,
मागासपणाचे लक्षण
आदिम समाजाच,
कष्टप्रद जगण.

काळकुट्ट धुकं,
प्रगतीचे लक्षण.
सुखासीन लोकांच,
रोगग्रस्त जगण.

काळ्या धुक्यात विरला
प्राणी माणूस नावाचा
इतिहास नियतीचा
घडणार का असा?

Sunday, January 19, 2014

कांजी / काळ्या गाजरापासून बनविलेले पेय


कांजी काळ्या गाजरांपासून, पूर्वी हिवाळ्यात अर्थात जनवरी सुरूझाल्या बरोबरच जुन्या दिल्लीत ठेल्यांवर मोठ्यामोठ्या मटक्यात कांजी विकणारे दिसायचे. आज काल कुठे-कुठेच कांजी विकणारे दिसतात. शिवाय मसाले टाकल्या मुळे या ठेल्यांवर मिळणाऱ्या कांजी मूळ स्वाद हरवलेली असते. त्या मुळे सौ. घरीच कांजी तैयार करते. सौ.चे माहेर दिल्लीतल्या शिवनगर (सिख आणि पंजाबी बहुल वस्तीतच आहे). कांजी लौह तत्वाने भरपूर स्वादिष्ट कांजी एक पाचक पेय आहे. कांजी मातीच्या, चीनी मातीच्या किंवा काचेच्या भांड्यातच बनविल्या जाते. बनविण्याची रीत अत्यंत सौपी आहे.

साहित्य: पावभर काळे गाजर, हिंग (१छोटा चमचा), काळे मीठ (१ चमचा), मोहरीची डाळ (१ १/२ चमचे) व पाणी ३ लिटर (स्वच्छ) बस एवढेच.

कृती: गाजर धुऊन, साल काढून, गाजराचे लहान लहान तुकडे करा. एका काचेच्या भांड्यात पाणी घालून त्यात गाजरांचेचे तुकडे टाका, हिंग,मोहरी आणि काळे मीठ टाकून भांडे झाकण लाऊन बंद करा. तीन ते चार दिवसात कांजी तैयार होईल. मुंबई सारख्या ठिकाणी २-३ दिवसातच. कांजी ७-८ दिवस व्यवस्थित राहते. जास्ती कडक वाटल्यास आणखीन पाणी घालता येते.





सर्व करण्याची विधी: गाजरांच्या तुकड्यांसहित  कांजी  एका ग्लासात टाका. स्वाद वाढविण्यासाठी  लिंबू आणि चाट मसाला  ही घालता येते. गाजराचे तुकडे खात कांजी पिण्याच्या आनंद काही औरच येतो.  

Saturday, January 18, 2014

संक्रांति ऋतू परिवर्तन


दिनांक: १८.१.२०१४. 

संक्रांति दरवर्षी जनवरीच्या १४ किंवा १५ तारखेला येते. त्या पूर्वी दिल्लीच्या कुडकुडत्या हिवाळ्यात माणूस काय, लेखणी ही जमून जाते. जवळपास महिन्याभरा पासून बिछ्यान्यात दडून बसलो होतो. संक्रांति पासून  मोठा होणारा दिवस जाणवू लागतो. सकाळी थंड  कोरडे वारे  आणि दुपारी सूर्याच्या उन्हात थोडी उष्णता जाणवते. पर्वतांवर बर्फ वितळू लागते. उत्तरेकडून येणारे वारे सुरु होतात ते शिवरात्री पर्यंत ४० दिवस राहतात याला ‘चिल्ला जाडा’ असे म्हणतात.  धुक्याचा परदा दूर होतो. शेतांत सरसोंला(मोहरी) फुले येतात. दूरपर्यंत पिवळा गालीचा पसरलेला सहज दिसतो. जुनी पाने गळून पडतात, झाडांना नवे कोंब फुटतात जणू धरती वसंताच्या स्वागतास सज्ज होते आहे. कालपासून  ढगाळ वातावरण  असल्यामुळे बाहेर थंडी आहे, तरी ही एक उत्साह मनात निर्माण झाला. आज सकाळी लवकर अंघोळ केली आणि सकाळी मनात आलेले विचार (क्षणिका) टंकित करू लागलो.


(१)
रात्रीची विराणी
धुक्यात विरली
प्रेमाची गाणी
ओठांवर आली.

(२)
धुक्यातुनी डोकावली
गुलाबाची कळी
प्रेमाची लाली
गालावर पसरली.

 (३)
हळद  लाउनी
धरती नटली
लेक लाडकी
निघाली सासरी.