मोर पंखी कावळा

एक  काळा कावळा, मोरांच्या देशी  गेला.

मोर पंखी ‘बपतिस्मा’, लाऊन घरी परतला.

‘श्रेष्ठत्वाची’ जाणीव, त्याला आता झाली.

पोरांसाठी  वेगळी, ‘संस्कृती’ शाळा बांधली.

जेवणाची सोय ही, त्याने वेगळी केली.

पाण्याची विहीर आता, कालबाह्य होती.

‘त्यागण्या’ साठी बांधले, टॅायलेट चकाकी.

सुगंधित लहारदार, कोक पेक्षा स्वादिष्ट

आवडत होते त्याला, त्याचेच  शिवाम्बू

कुणा शुद्राच्या घामाच्या, दुर्गंधी कसे झाले?

मोरपंखी कावळ्याची, इनसल्ट कोणी केली?

तुझ्यास पूर्वजाने, केली होती विहीर अशुद्ध.   

तोडले होते तेंव्हा, त्याचे हात नी पाय.

कावळ्या वर ही करू, अनुशासनात्मक कार्यवाही.

वाळीत त्याला टाकू, तबाह करू करिअर.

काळ बदलला, मुखौटे बदलले

रूप बदलूनी, मोरपंख लाविले

मानसिकता मात्र, बदलली नाही.  

उच्चाधिकारी झाले, कालचे ब्राम्हण.

नाणे (गूढ कथा)/शतशब्द कथा

ब देशाचा राजा: "तुमचे नाणे दुप्पट वजनी असल्यामुळे आम्हाला एका नाण्यांसाठी दोन नाणे मोजावे लागतात".

अ देशाचा राजा: " तुमच्या कारीगरांना, आमच्या येथे पाठवा, आम्ही त्यांना आमच्या सारखे नाणे बनविणे शिकवू".

कारीगर वजनी नाणे बनविणे शिकून आले. 

ब देशाच्या राजाने त्यांना अ देशापेक्षा दुप्पट वजनाचे नाणे बनविण्याचे आदेश दिले.

कारीगरांनी नाणे बनविले.  नाणे पाहून ब देशाच्या राजाने डोक्यावर हात मारला. शिकल्या प्रमाणे कारीगराने अ देशाचेच नाणे बनविले होते.

आता ब देशाला अ देशाच्या एका नाण्यासाठी ४ नाणे द्यावे लागतात.

ज्याला कळला कथेचा अर्थतोच असेल खरा अर्थतज्ञ.

अथ: जंगल कथा /शर्यत

फार पूर्वी नंदनवनात दरवर्षी ‘ससा कासव शर्यतीचे' आयोजन केले जात असे. दहा मैलाची ही शर्यत नेहमीच ‘कासव’ जिंकायचे. या शर्यतीत सस्यांवर अन्याय होतो म्हणून त्यांनी स्पर्धेवर बहिष्कार टाकला. शर्यतीची परंपरा बंद पडली. महाराज शेरखान सिंहासनावर विराजमान झाल्यावर बंद पडलेली शर्यत पुन्हा सुरु करण्यासाठी सर्व पक्षांना पाचारण केले. चर्चा सुरु झाली. सस्यांचा राजा म्हणाला– सभासदानों, आम्ही ससे जोरात धावू शकतो पण  जास्त अंतर धावणे आम्हाला शक्य नाही. आपणास माहीत आहे, आजकाल माणसांनी टेस्ट क्रिकेट एवजी २०-२० IPL सुरु केले आहे. तसेच ससा-कासव शर्यत १०० मीटरची केली तरच ससे यात भाग घेतील. महाराजांनी कासवांच्या राजाला विचारले, आपले काय म्हणणे आहे, कासव राज. कासवांचा राजा म्हणाला, महाराज, ‘ससा-कासव शर्यतीची परंपरा’ पुन्हा सुरु करण्यासाठी, आम्ही कुठला ही त्याग करायला तैयार आहोत. आम्हाला सस्यांनी सुचवलेले फेर-बदल मान्य आहे. ससा जिंको किंवा कासव हे गौण आहे, परंपरा अक्षुण, राहिली पाहिजे, हे महत्वपूर्ण. सर्व सभासदांनी साधु-साधु म्हणत, कासव राजाच्या उदात्त विचारांचे स्वागत केले. 

नंदन वनात शर्यतीची तैयारी सुरु झाली. तवाकीच्या सट्ट्याचा धन्ध्याला ही जोर चढला. नंदन वनातले अधिकांश  प्राणी या वेळी सस्यांवर ‘पैज’ लावीत होते.  शर्यतीच्या अगोदरच्या रात्री तवाकी, महाराज शेरखानला  म्हणाला, महाराज आपण कुणावर ‘पैज’, लावणार? महाराजांनी तवाकीला जवळ बोलविले आणि हळूच त्याच्या कानात काहीतरी पुटपुटले.

शर्यतीचा दिवस उगविला. शर्यतीचे उद्घाटन करताना  महाराज शेरखान म्हणाले, वर्षांपासून खंडित पडलेली परंपरा आज पुन्हा सुरु होते आहे, हे पाहून आम्हाला अत्यंत आनंद होत आहे. काळाप्रमाणे या शर्यतीचे नियम हि बदलले आहे. आता ही शर्यत १०० मीटर धावण्याची होणार. पण आम्ही कुणावर हि अन्याय होऊ देणार नाही. शर्यत जरी ही १०० मीटर धावण्याची असेल तरी ही त्यात ५० मीटर  जमीनीवर आणि उरलेले ५०  मीटर पाण्यात अर्थात तलावात होईल.

आधीच कबूल केल्यामुळे, सस्यांचा नाईलाज झाला. एका सस्याला शर्यतीत भाग घ्यावा लागला. पहिले ५० मीटर सस्याने काही क्षणात पूर्ण केले पण पुढे पाणी होते.. हिम्मत करून ससा तलावात उतरला. ससा तो शर्यत पूर्ण करू शकला नाही.....

कासवाने आरामात चालत आणि पोहत शर्यत जिंकली. त्यारात्री शेरखानच्या महाली, तवाकी आनंदाने उद्गारला,  ‘फिक्सिंग सम्राट महाराज शेरखानाचा विजय असो’, चीअर्स! तीन जाम एकत्र वाजले. 

शतशब्द कथा - काय चुकल???

रात्री पोलिसांनी तिथे छापा मारला. उच्च शिक्षित परिवारांची प्रतिष्ठित शाळेत शिकणारी १५-१८ वयोगटातील पोरांना नशेच्या त्या अवस्थेत पोलिसांनी पकडले. त्यांना दम देऊन सोडण्यात आले. त्यात सोनल ही होती.

सोनलची आईचे बडबडने सुरु होते, "अशीच वागत राहिली तर समाजात तोंड दाखवायला ही जागा उरणार नाही." सोनल ओरडली, "बSSस! तुझे प्रवचन ऐकून कान पिकले माझे! काय केलं मी, हं थोडी विस्की घेतली, मित्रां बरोबर मजा केली, एवढेच नं. घरात काकटेल पार्टी होते, आणि तुझे डान्स मॅनर, त्या दिवशी उघड्या पाठीचे स्लिव्हलेस घालून, सर्वांसमोर बासच्या गळ्यात-गळे घालून नाचत होती आणि त्याचा हात..."

खटाक... सोनल किंचाळली. सोनलचे वडील मतिभ्रष्टा सारखे माय-लेकींना ओक्साबोक्सी रडताना बघत विचार करत होते, आपल काय चुकल???

एक सीट का सवाल है बाबा

अस्मादिकांना एलर्जी, हृदय आणि मणक्याच्या दुखण्याचा त्रास असल्या मुळे मेट्रोत तास भर उभे राहून प्रवास करणे त्रासदायक.  म्हणतात न ‘जहाँ चाह, वहाँ राह’ बसायला सीट कशी मिळवावी या वर बरेच विचार मंथन केले. वय  मोठ दिसाव म्हणून पांढऱ्या झालेल्या केसांना रंगविणे सोडून दिले.

मेट्रोत चढल्या बरोबर, सीट वर बसलेल्या लोकांचे निरीक्षण करतो.  तरुण दिसत असलेल्या व्यक्ति जवळ उभे राहून विनम्र आवाजात ‘थोडी जगह मिलेगी क्या' म्हणून विचारतो. तरुण व्यक्ती सभ्य असल्यात पांढऱ्या केसां कडे पाहून थोडीशी जागा बसायला देतो. एकदा ‘बुड’ टेकवायला जागा मिळाली की डोळे बंद करून ‘चीन प्रमाणे हळू हळू संपूर्ण सीट गिळंकृत करण्याच्या प्रयास सुरु करतो'. शेवटी तो सभ्य व्यक्ति त्रासून जागा सोडून उठून जातो. बसायला संपूर्ण जागा मिळते.

पण अधिकांश यात्री सभ्य नसतात, ते बसल्याबरोबर डोळे बंद करून झोपेचे नाटक करतात. या वर ही उपाय शोधला. (सकाळी उत्तम नगर पर्यंतचा रिक्षा करून रूट क्र. ७४० मधून सचिवालय पर्यंतचा प्रवास बसून करतो. त्या स्टेंड जवळ एक भिकारी ‘एक रुपये का सवाल है बाबा' म्हणत कित्येक वर्षांपासून भीक मागतो आहे, नेहमीचा असला तरी, त्याचा अत्यंत केविलवाणा चेहरा पाहून, त्याचा हातावर १-२ रुपये न कळत ठेवतोच.) आपल्याला सीट देऊ शकेल असा शिकार शोधून (३०च्या आतला) मनातल्या मनात त्या भिकाऱ्याचा चेहरा डोळ्यांसमोर आणतो, व त्याचाच सारखा अत्यंत केविलवाणा दीनहीन चेहरा करत ‘शिकारच्या’ समोर उभा राहतो व एका हात तोंडावर ठेऊन खोकला येत नसला तरी लक्षवेधण्या साठी खोकलण्याचे नाटक सुरु करतो. सीट वर बसलेल्या व्यक्तीला डोळे उघडावेच लागतात, आपल्या समोर उभ्या आलेल्या व्यक्तीची प्रकृती ठीक दिसत नाही हे पाहून, बहुधा त्याचा हृदयात दयेचा पाझर फुटतोच आणि मला बसायला जागा मिळतेच.

पण समजा असे घडले नाही, तरी ही खोकलण्यामुळे, खेटून उभ्या असलेल्यांना त्रास हा होतोच, त्यातला एखादा म्हणतोच ‘देखते नहीं अंकलजी को तकलीफ हो रही है’, बेचारा तो तरुण व्यक्ति मजबूरन आपली सीट सोडतो. सीट वर बसल्याक्षणी डोळे बंद करून झोपेचे नाटक सुरु करतो. उत्तम नगर आल्यावरच डोळे उघडतो.

पुष्कळदा मला वाटते माझ्यात आणि त्या भिकाऱ्यात काही ही फरक एवढाच तो पैश्याची भीक मागतो आणि मी सीटची.